Με τη διάσκεψη COP 26 για το κλίμα να απέχει μόλις λίγες εβδομάδες, ο κλάδος της ναυτιλίας αυξάνει την εστίασή του στην επιχειρηματικότητα όχι μόνο για τη μείωσης των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τη ναυτιλία, αλλά και τη επίτευξη των «καθαρών μηδενικών εκπομπών». Πράγματι, εάν ο όγκος των συζητήσεων και ο όγκος των δημόσιων συζητήσεων αποτελούσαν ένδειξη προόδου, τότε θα μπορούσε ήδη να ειπωθεί ότι η ναυτιλία βρίσκεται σε καλό δρόμο για ουσιαστική πρόοδο προς μια πραγματική μείωση των εκπομπών.

Για παράδειγμα, το Διεθνές Επιμελητήριο Ναυτιλίας (ICS), το οποίο εκπροσωπεί το 80% του κλάδου της ναυτιλίας παγκοσμίως, έχει εκφράσει την υποστήριξή του για καθαρές μηδενικές εκπομπές από τη ναυτιλία έως το 2050, υποβάλλοντας σχέδια στον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό πριν από την Επιτροπή Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος.

Τα σχέδια που υποβλήθηκαν είναι δύο φορές πιο φιλόδοξα από τους τρέχοντες στόχους του ΔΝΟ για μείωση των εκπομπών κατά τουλάχιστον 50%, σε σύγκριση με τα επίπεδα του 2008, έως το 2050 και φαίνεται πως πολλοί άλλοι φορείς και κράτη μέλη επαναλαμβάνουν παρόμοιες εκκλήσεις για μηδενικές εκπομπές.

Τα σχέδια περιλαμβάνουν ένα υποχρεωτικό ταμείο Ε&Α για την ανάπτυξη τεχνολογιών μηδενικών εκπομπών άνθρακα και την ανάπτυξη εισφοράς άνθρακα για τη ναυτιλία για να επιταχυνθεί η μετάβαση σε ακριβότερα καύσιμα μηδενικού άνθρακα.

Η φιλοδοξία είναι σίγουρα σημαντική και το έργο τεράστιο. Η πραγματικότητα είναι, όπως τόνισε πρόσφατα η Αυτού Μεγαλειότητα Βασίλισσα Ελισάβετ Β’, ότι παρ’ όλη τη συζήτηση που γίνεται στον κόσμο, η πρόοδος είναι πολύ πιο απροσδιόριστη.

Για απόδειξη αυτού, μπορούμε να συμβουλευτούμε τις Προοπτικές για την Ενέργεια Παγκοσμίως του Διεθνούς Οργανισμού Ενέργειας, οι οποίες παρέχουν μια απογοητευτική ανάλυση της προόδου σε όλους τους κλάδους από τη σύναψη των Συμφωνιών του Παρισιού.

Αυτή τη στιγμή, αναφέρει ο ΔΟΕ, κάθε σημείο δεδομένων που δείχνει η ταχύτητα της αλλαγής της ενέργειας μπορεί να αντιμετωπιστεί από ένα άλλο που δείχνει το πείσμα της κατάστασης των πραγμάτων (status quo). Η ταχεία αλλά άνιση οικονομική ανάκαμψη από την περσινή ύφεση που προκλήθηκε από τον Covid ασκεί μεγάλες πιέσεις σε μέρη του σημερινού ενεργειακού συστήματος, πυροδοτώντας απότομες αυξήσεις τιμών στις αγορές φυσικού αερίου, άνθρακα και ηλεκτρικής ενέργειας.

Παρ’ όλη την πρόοδο που σημειώνεται από τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την ηλεκτρική κινητικότητα, ο ΔΟΕ σημειώνει ότι το 2021 σημειώνεται μεγάλη ανάκαμψη στη χρήση άνθρακα και πετρελαίου. Ευρέως για αυτόν τον λόγο, σημειώνει επίσης τη δεύτερη μεγαλύτερη ετήσια αύξηση των εκπομπών CO2 στην ιστορία.

Οι δημόσιες δαπάνες για βιώσιμη ενέργεια σε πακέτα οικονομικής ανάκαμψης έχουν κινητοποιήσει μόνο περίπου το ένα τρίτο της επένδυσης που απαιτείται για να οδηγήσουν το ενεργειακό σύστημα σε μια νέα κατεύθυνση, με το μεγαλύτερο έλλειμμα στις αναπτυσσόμενες οικονομίες που συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν μια πιεστική κρίση δημόσιας υγείας.

Αυτή η κατεύθυνση απέχει πολύ από την ευθυγράμμιση με το ορόσημο του ΔΟΕ για το Σενάριο Καθαρών Μηδενικών Εκπομπών έως το 2050 (NZE), που δημοσιεύτηκε τον Μάιο του 2021, το οποίο σχεδιάζει έναν στενό αλλά εφικτό οδικό χάρτη για σταθεροποίηση στους 1,5 °C όσον αφορά την άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας και την επίτευξη άλλων στόχων βιώσιμης ανάπτυξης που σχετίζονται με την ενέργεια.

«Η εξαιρετικά ενθαρρυντική δυναμική στον κόσμο για καθαρή ενέργεια έρχεται σε αντίθεση με την επίμονη κυριαρχία των ορυκτών καυσίμων στα ενεργειακά μας συστήματα», λέει αναφέρει ο ΔΟΕ. «Οι κυβερνήσεις πρέπει να το λύσουν αυτό στο COP26 δίνοντας ένα σαφές και αλάνθαστο μήνυμα ότι έχουν δεσμευτεί να κλιμακώσουν γρήγορα τις καθαρές και ανθεκτικές τεχνολογίες του μέλλοντος. Τα κοινωνικά και οικονομικά οφέλη από την επιτάχυνση της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια είναι τεράστια και το κόστος της αδράνειας είναι πελώριο».

Εάν εκπληρωθούν όλες οι σημερινές ανακοινωθείσες δεσμεύσεις για το κλίμα, ο κόσμος θα εξακολουθούσε να καταναλώνει 75 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου την ημέρα έως το 2050 – από περίπου 100 εκατομμύρια σήμερα, σύμφωνα με στοιχεία του ΔΟΕ. Ωστόσο, κάτω από τις Καθαρές Μηδενικές Εκπομπές (NZE) του ΔΟΕ που πέφτει στα 25 εκατομμύρια βαρέλια.

Εξετάζοντας συγκεκριμένα τη ναυτιλία και τις αερομεταφορές, ο ΔΟΕ ανέφερε ότι τα μέτρα πολιτικής, όπως ο συνδυασμός εντολών και ειδικών φόρων κατανάλωσης για τα προϊόντα πετρελαίου θα βοηθούσαν στην υποστήριξη της κατανάλωσης εναλλακτικών καυσίμων.

«Οι κυβερνήσεις πρέπει να ενισχύσουν τις επενδύσεις στην εμπορευματοποίηση βασικών τεχνολογιών για δύσκολες, μακρινές μεταφορές, όπως η ναυτιλία και οι αερομεταφορές, μεταξύ άλλων με τη βελτίωση των κινήτρων για τέτοιες επενδύσεις», ανέφερε ο ΔΟΕ.

Οι μειώσεις των εκπομπών στη ναυτιλία και τις αερομεταφορές εξαρτώνται από την καινοτομία σε βασικές τεχνολογίες, πρόσθεσε. Το μερίδιο των χαμηλών σε άνθρακα καυσίμων τόσο για τις αερομεταφορές όσο και για τη ναυτιλία ξεπερνά το 15% έως το 2030  Καθαρών Μηδενικών Εκπομπών (NZE), για παράδειγμα, αλλά φθάνει μόνο το 6% περίπου σύμφωνα με το σενάριο που αντανακλά αυτό που έχει δεσμευτεί επί του παρόντος από τις κυβερνήσεις του κόσμου.

Οι εν λόγω τεχνολογίες περιλαμβάνουν μπαταρίες υψηλής πυκνότητας, κυψέλες καυσίμου, προηγμένα βιοκαύσιμα και συνθετικά καύσιμα. Ο ΔΟΕ πρότεινε ότι το καλύτερο σχέδιο για την επίσπευση της χρήσης εναλλακτικών καυσίμων ήταν να επικεντρωθεί στα μεγαλύτερα λιμάνια και αεροδρόμια του κόσμου.

Η συγκέντρωση των αλυσίδων εφοδιασμού σημαίνει ότι λιγότερο από το 5 τοις εκατό όλων των αεροδρομίων διαχειρίζεται το 90 τοις εκατό των διεθνών πτήσεων, ενώ για τη ναυτιλία, τα 20 μεγαλύτερα λιμάνια στον κόσμο αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το ήμισυ του παγκόσμιου όγκου φορτίου. «Υπάρχει μια τεράστια ευκαιρία για τους τομείς της διεθνούς αεροπορίας και της ναυτιλίας να επικεντρωθούν στους κύριους ομίλους ζήτησης μέχρι οι τεχνολογίες χαμηλής περιεκτικότητας σε άνθρακα γίνονται πιο ανταγωνιστικές σε σχέση με το κόστος», πρόσθεσε ο ΔΟΕ.

Στην πραγματικότητα, πολύ μακριά από το να οδηγήσει τη χρέωση στις καθαρές μηδενικές εκπομπές, η έκθεση του ΔΟΕ υπονοεί ότι οι μεταφορές στο σύνολό τους έχουν το υψηλότερο επίπεδο εξάρτησης από ορυκτά καύσιμα από οποιονδήποτε τομέα και αντιπροσωπεύουν το 37% των εκπομπών CO2 από τους τομείς  τελικής χρήσης. Τα τελευταία χρόνια, οι μεταφορές έχουν σημειώσει την ταχύτερη αύξηση εκπομπών CO2 από οποιονδήποτε τομέα, ως αποτέλεσμα της αυξανόμενης ζήτησης και της περιορισμένης απορρόφησης εναλλακτικών καυσίμων.

Έτσι, καθώς τουλάχιστον ορισμένοι ηγέτες του κόσμου συγκλίνουν στη Γλασκώβη για τις συνεδριάσεις της COP, υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση ότι τα μόνα βουνά που πρέπει να αναρριχηθούν μπορεί να μην είναι εκείνα που βρίσκονται ακριβώς στο βορρά, αλλά εκείνα που βρίσκονται στο τραπέζι για συζήτηση.