Καθώς ζούμε σε καιρούς χωρίς προηγούμενο, δεν μας εκπλήσσει το γεγονός ότι δύο παράγοντες εξακολουθούν να αυξάνουν το προφίλ κινδύνου για τη ναυτιλία και τους ναυτικούς. Ο συνδυασμός της συμφόρησης των λιμένων και του αντίκτυπου των εργαζομένων που εγκαταλείπουν τον κλάδο είναι ένας συνδυασμός που προκαλεί επιδείνωση στα βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα προβλήματα.

Παρά το γεγονός ότι οι δυτικές χώρες κηρύσσουν τον τερματισμό της πανδημίας, τα μέτρα περιορισμού της κυκλοφορίας λόγω της νόσου COVID-19 στην Κίνα, σε συνδυασμό με την αύξηση της καταναλωτικής ζήτησης και τις επιπτώσεις από την εισβολή στην Ουκρανία, έχουν συνδυαστεί για να δημιουργήσουν πρωτοφανή συμφόρηση στους λιμένες.

Ενώ η συμφόρηση στους λιμένες του Λος Άντζελες και του Λονγκ Μπιτς στις ΗΠΑ έφτασε σε επίπεδα ρεκόρ τον Νοέμβριο του 2021, με 116 πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων είτε στο λιμάνι είτε σε αγκυροβόλιο, έως τον Μάρτιο του 2022, το Λος Άντζελες ανέφερε τον τρίτο πιο πολυσύχναστο μήνα της ζωής του, καθώς οι εργασίες συνεχίζονταν ώστε να γίνει εκκαθάριση στους θαλάσσιους τερματικούς σταθμούς φορτίου και να μειωθεί ο αριθμός των πλοίων που περιμένουν στη θάλασσα. 

Ταυτόχρονα, οι επανειλημμένες εξάρσεις της νόσου COVID στην Κίνα είχαν ως αποτέλεσμα τον σταδιακό αποκλεισμό της Σαγκάης τον Μάρτιο και τον Απρίλιο του 2022, ενώ η εισβολή στην Ουκρανία απλώς επιδείνωσε τις συνεχιζόμενες πιέσεις προσφοράς/ζήτησης για τη ναυτιλία, οι οποίες οδήγησαν σε συμφόρηση των λιμένων, υψηλότερα τέλη μεταφοράς και μεγαλύτερους χρόνους διέλευσης.

Συνολικά, η συμφόρηση των λιμένων σε παγκόσμιο επίπεδο υπερβαίνει τα επίπεδα που παρατηρήθηκαν πέρυσι, ενώ η συμφόρηση των στόλων εμπορευματοκιβωτίων τείνει προς προηγούμενα υψηλά επίπεδα. Οι επιπτώσεις της εισβολής ενδέχεται να προκαλέσουν περαιτέρω αναποτελεσματικότητα σε ολόκληρο το σύστημα θαλάσσιων μεταφορών, με τα δεξαμενόπλοια και τα φορτηγά φορτίου χύδην να διανύουν μεγαλύτερες αποστάσεις για την τροφοδοσία και την παράδοση φορτίων. 

Στην  Safety and Shipping Review  (Επιθεώρηση Ασφάλειας και Ναυτιλίας ) 2022, η Allianz Global Corporate & Specialty (AGCS) αναφέρει ότι η συμφόρηση των λιμένων θέτει τα πληρώματα, τους φορείς και τις εγκαταστάσεις υπό πρόσθετη πίεση, αυξάνοντας τον κίνδυνο σε κρίσιμο στάδιο της πορείας ενός πλοίου.

Όπως επισημαίνει ο Ανώτερος Σύμβουλος Θαλάσσιου Κινδύνου της AGCS Αναστάσιος Λεόνμπουργκ, «Η φόρτωση και εκφόρτωση των σκαφών είναι μια ιδιαίτερα επικίνδυνη επιχείρηση, όπου μικρά λάθη μπορεί να έχουν μεγάλες συνέπειες».

«Οι πολυσύχναστοι λιμένες εμπορευματοκιβωτίων έχουν μικρό χώρο ενώ υπάρχει έλλειψη όσον αφορά το έμπειρο εργατικό δυναμικό που απαιτείται για τον σωστό χειρισμό των εμπορευματοκιβωτίων. Όταν προσθέτετε γρήγορους χρόνους παράδοσης και τη συμφόρηση λιμένων, αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ένα σημαντικά αυξημένο περιβάλλον κινδύνου.» 

Οι κίνδυνοι για τους λιμένες αυξάνονται ήδη χάρη στα μεγαλύτερα πλοία, τα οποία συγκεντρώνουν μεγάλο όγκο εμπορικών συναλλαγών στους λίγους μεγαλύτερους λιμένες που διαθέτουν εξειδικευμένη υποδομή. Η συσσώρευση έκθεσης φορτίων σε μεγάλους λιμένες αυξάνεται, ενώ οι εμπορικές πιέσεις αυξάνουν τους κινδύνους σφαλμάτων και ατυχημάτων. Οι λιμένες εξαρτώνται επίσης όλο και περισσότερο από την τεχνολογία, όπου μια διακοπή λειτουργίας ή μια επίθεση στον κυβερνοχώρο θα μπορούσε να κλείσει πράγματι έναν λιμένα.

«Οι εμπορικές πιέσεις είναι ήδη ένας παράγοντας που συμβάλλει σε πολλές απώλειες που προέκυψαν από την κακή λήψη αποφάσεων», αναφέρει ο Nitin Chopra, Ανώτερος Σύμβουλος Θαλάσσιου Κινδύνου στην AGCS. «Η πίεση που ασκείται επί του παρόντος στα σκάφη και το πλήρωμα είναι πολύ υψηλή. Η πραγματικότητα είναι ότι κάποιοι μπορεί να μπουν στον πειρασμό να αγνοήσουν ζητήματα ή να ακολουθήσουν σύντομες διαδικασίες, οι οποίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μελλοντικές απώλειες.»

Όπως θα πρέπει όλοι να γνωρίζουμε μέχρι τώρα, οι ναυτικοί ήταν οι αφανείς ήρωες της πανδημίας COVID-19, διατηρώντας τις διαδικασίες εφοδιασμού με τρόφιμα, ενέργεια, πρώτες ύλες και μεταποιημένα αγαθά σε όλο τον κόσμο ενώ ο πληθυσμός ήταν αποκλεισμένος. Είναι ένα ασφαλές κλισέ για να είμαστε σίγουροι, αλλά ένα κλισέ που αποτυγχάνει να αντικατοπτρίσει τη σοβαρότητα της κατάστασης για τους ανθρώπους που εμπλέκονται. Τώρα, η AGCS καταλήγει στο συμπέρασμα ότι, παρόλο που η κρίση στα πληρώματα λόγω Covid-19 έχει πλέον παρέλθει σε μεγάλο βαθμό, γίνονται αισθητές οι μακροπρόθεσμες και μακροχρόνιες επιπτώσεις.

«Η υγεία και η ευημερία του πληρώματος ήταν πάντα ένας κρίσιμος παράγοντας για την ασφάλεια», προσθέτει ο Πλοίαρχος Khanna. «Ωστόσο, το ηθικό των ναυτικών είναι επί του παρόντος χαμηλό και η πανδημία είχε αντίκτυπο στην ψυχική υγεία και την ευημερία του πληρώματος. Τώρα τα πληρώματα αντιμετωπίζουν αυξανόμενο φόρτο εργασίας, ενώ το συνεχώς αυξανόμενο βάρος της συμμόρφωσης καθιστά την εργασία τους λιγότερο ελκυστική.»

Σε αυτό που έχει ονομαστεί «μεγάλη παραίτηση», η πανδημία ώθησε πολλούς εργαζόμενους να επανεξετάσουν την ισορροπία της επαγγελματικής τους ζωής, με ορισμένους να επιλέγουν να συνταξιοδοτηθούν ή να αλλάξουν σταδιοδρομία. Ο συνδυασμός της πανδημίας με τις τρέχουσες συνθήκες εργασίας ενέχει τον κίνδυνο μελλοντικής έλλειψης δεξιοτήτων για τον κλάδο της ναυτιλίας, σύμφωνα με τον Nitin Chopra, Ανώτερο Σύμβουλο Θαλάσσιου Κινδύνου στην AGCS. 

«Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, εκατοντάδες χιλιάδες ναυτικοί δεν μπόρεσαν να εγκαταλείψουν τα πλοία τους ή να δουν τις οικογένειές τους για παρατεταμένο χρονικό διάστημα. Αυτό που έχουν υπομείνει θα έχει διαρκή αντίκτυπο, και είναι πιθανό πολλοί ναυτικοί να μην επιστρέψουν. Οι πλοιοκτήτες σε ορισμένα τμήματα θα μπορούσαν να αισθανθούν τις επιπτώσεις”, πρόσθεσε.

Το ποσοστό ευημερίας και διατήρησης των πληρωμάτων είναι ένας παράγοντας κινδύνου που λαμβάνεται υπόψη στα ασφάλιστρα, εξηγεί ο Justus Heinrich, Global Product Leader Marine Hull στην AGCS. “Οι μεγάλοι πελάτες μας έχουν προγράμματα διατήρησης πληρώματος και βλέπουμε πολλές επενδύσεις στην προσέλκυση και διατήρηση πληρώματος, καθώς και στη διαχείριση της ευημερίας τους”, αναφέρει. 

«Από τη σκοπιά της αξιολόγησης κινδύνου, θα θέλαμε να δούμε υψηλά επίπεδα διατήρησης του πληρώματος και αποδεικτικά στοιχεία καλής διαχείρισης κινδύνου για τους ανθρώπους. Ιδιαίτερα με τα πιο σύγχρονα σκάφη και την τεχνολογία, η ικανότητα προσέλκυσης και διατήρησης έμπειρου πληρώματος βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο.»

Ωστόσο, η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει περαιτέρω επιπτώσεις στο παγκόσμιο ναυτικό εργατικό δυναμικό που ήδη αντιμετωπίζει ελλείψεις. Οι Ρώσοι ναυτικοί αντιπροσωπεύουν λίγο περισσότερο από το 10% των 1,89 εκατομμυρίων ναυτικών παγκοσμίως, ενώ περίπου το 4% είναι από την Ουκρανία σύμφωνα με το Διεθνές Ναυτιλιακό Επιμελητήριο.

Πολλές απευθείας πτήσεις προς τη Ρωσία να έχουν ανασταλεί, και λιγότερα πλοία να καταπλέουν σε ρωσικούς και ουκρανικούς λιμένες, με αποτέλεσμα οι ναυτικοί από αυτές τις χώρες να δυσκολεύονται να επιστρέψουν στην πατρίδα τους ή να εργαστούν και πάλι σε πλοία στο τέλος των τρεχουσών συμβάσεων. Οι ναυτικοί στον Εύξεινο Πόντο βρίσκονται σε επικίνδυνη κατάσταση, εγκλωβισμένοι σε πλοία ή σε λιμένες με εφόδια που μειώνονται και δέχονται πυρά, γεγονός που αποτελεί ακόμη ένα πλήγμα για τον κλάδο και τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, δεδομένου ότι τα επίπεδα των πληρωμάτων δεν έχουν ακόμη επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα.

Απαιτούνται τακτικές αλλαγές πληρώματος σε ολόκληρο τον κόσμο για να διασφαλιστεί η διατήρηση της ροής του ανθρώπινου δυναμικού. Πέρυσι, η ICS και η ναυτιλιακή εμπορική ένωση BIMCO προειδοποίησαν ότι ενδέχεται να υπάρξει σοβαρή έλλειψη αξιωματικών εντός πέντε ετών εάν δεν ληφθούν μέτρα για την αύξηση των επιπέδων κατάρτισης και πρόσληψης.

Τέτοιες προβλέψεις έχουν γίνει στο παρελθόν και ο κλάδος αποδείχθηκε πάντα ικανός να τις διαχειριστεί. Αυτή τη φορά, ο μοναδικός συνδυασμός των περιστάσεων σημαίνει ότι η ναυτιλία μπορεί να μην είναι σε θέση να σταματήσει το πολυτιμότερο εμπόρευμά της – τους ανθρώπους της – να εξαφανιστούν οριστικά.