Ένα από τα βασικά διδάγματα που αντλήθηκαν στις αρχές της πανδημίας ήταν η ανάγκη να διασφαλιστεί η επιχειρησιακή συνέχεια των κρίσιμων γραμμών εφοδιασμού, ιδίως των θαλάσσιων πυλών και των συναφών αλυσίδων υλικοτεχνικής υποστήριξης.

H απάντηση της ναυτιλιακής εφοδιαστικής αλυσίδας είναι μία από τις λίγες ιστορίες επιτυχίας που προέκυψαν από την εμπειρία, αν και δεν είναι χωρίς ανθρώπινο κόστος επίσης. Αλλά οι κλάδοι της ναυτιλίας, των λιμένων και της εφοδιαστικής έχουν να αντλήσουν διδάγματα από την εμπειρία και ίσως και μια ευκαιρία, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα.

Σε νέα έκθεση, επισημαίνει ότι, ενώ η αρχική δυσκολία αντιμετωπίστηκε και ξεπεράστηκε σε ορισμένες χώρες, ο κίνδυνος επακόλουθων κυμάτων μόλυνσης υπογραμμίζει την επείγουσα ανάγκη βελτίωσης της ανθεκτικότητας του ναυτιλιακού τομέα μέσω της επιτάχυνσης της ψηφιοποίησης του θαλάσσιου εμπορίου και της εφοδιαστικής.

Οι επιχειρήσεις που αντιμετωπίζουν επί του παρόντος προβλήματα που συνδέονται με το νεόκοπο καθεστώς των «τρίτων χωρών» μπορούν να δείξουν έκπληκτοι στην πρόταση ότι το εμπόριο μπορεί να διευκολυνθεί με την αυτοματοποίηση των διασυνοριακών συναλλαγών, τη μείωση της ανθρώπινης αλληλεπίδρασης και τη χρήση χαρτιού, αλλά αυτό ισχύει τόσο για τον ανεπτυγμένο όσο και για τον αναπτυσσόμενο κόσμο.

Ενώ η ψηφιακή επανάσταση έχει αναδυθεί την τελευταία δεκαετία ως ένας από τους κύριους μοχλούς αλλαγής στον τομέα των λιμένων και της ναυτιλίας, απαιτεί υψηλό επίπεδο ολοκλήρωσης μεταξύ συσκευών, πρακτόρων και δραστηριοτήτων. Αυτό, σε συνδυασμό με την αυξημένη συνδεσιμότητα μεταξύ των λιμένων, έχει δημιουργήσει ένα νέο οικοσύστημα στον κλάδο – ένα οικοσύστημα όπου η παραμονή στο εξωτερικό αποτελεί σημαντικό μειονέκτημα για τους λιμένες και τις χώρες.

Αυτό καθιστά ζωτικής σημασίας οι λιμένες να βελτιώσουν τη θέση τους όσον αφορά την καινοτομία και την ολοκλήρωση, τόσο για να διασφαλίσουν ή να βελτιώσουν την ανταγωνιστικότητά τους όσο και για να μειώσουν το κόστος του διεθνούς εμπορίου για τους αντίστοιχους οικοδεσπότες και την ενδοχώρα.

Όπως ανακαλύπτει επί του παρόντος το Ηνωμένο Βασίλειο, τα εμπόδια θα έχουν απτές επιπτώσεις. Βραχυπρόθεσμα, ελλείψεις βασικών αγαθών και υψηλότερες τιμές· μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, βραδύτερη οικονομική ανάπτυξη, χαμηλότερη απασχόληση και υψηλότερο εμπορικό κόστος.

Αρκετοί παγκόσμιοι οργανισμοί, συμπεριλαμβανομένου του UNCTAD και του ΔΝΟ, υποστηρίζουν την επιτάχυνση της ψηφιοποίησης των διασυνοριακών διαδικασιών και της τεκμηρίωσης. Οι στόχοι ήταν όχι μόνο να διατηρηθεί η ροή του εμπορίου σε τρέχουσες και μελλοντικές εκδηλώσεις, αλλά και να προστατευθούν οι εργαζόμενοι πρώτης γραμμής στη θάλασσα και στην ξηρά, επιτρέποντας παράλληλα την εξ αποστάσεως εργασία, με ανέπαφες ηλεκτρονικές λύσεις που αντικαθιστούν τα έντυπα έγγραφα.

Τα συνιστώμενα πρώτα βήματα περιγράφονται ως υποχρεωτικές απαιτήσεις στη σύμβαση διευκόλυνσης του ΔΝΟ (FAL) σχετικά με τη διαβίβαση, την παραλαβή και την απάντηση των πληροφοριών που απαιτούνται μεταξύ πλοίων και λιμένων μέσω ηλεκτρονικής ανταλλαγής δεδομένων. Αυτό είναι υποχρεωτικό για όλους τους λιμένες από τον Απρίλιο του 2019, αν και η εφαρμογή παραμένει μερική στην καλύτερη περίπτωση.

Δεύτερον, για την ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού ψηφιακού οικοσυστήματος για έναν λιμένα, απαιτείται ένα πλήρως λειτουργικό κοινοτικό σύστημα λιμένων – μια πλατφόρμα για τη βελτιστοποίηση, τη διαχείριση και την αυτοματοποίηση των διαδικασιών λιμένων και εφοδιαστικής μέσω μιας ενιαίας υποβολής δεδομένων στην αλυσίδα μεταφορών και εφοδιαστικής. Δυστυχώς, από τον Νοέμβριο του 2020, μόνο 49 από τα 174 κράτη μέλη του ΔΝΟ κατείχαν ένα λειτουργικό PCS.

Η καθυστέρηση αυτή, αναφέρει η τράπεζα, θέτει σε κίνδυνο τη συνέχεια των επιχειρήσεων κατά τη διάρκεια των επακόλουθων κυμάτων της πανδημίας, μαζί με έναν περαιτέρω κίνδυνο για μια ελαφρώς μεγαλύτερη περίοδο, η οποία θα προέρχεται από την ανάπτυξη ενός συστήματος δύο επιπέδων, με τους καθυστερημένους να αντιμετωπίζουν αυξημένο κόστος για την εισαγωγή και εξαγωγή των εμπορευμάτων.

Ομοίως, οι λιμένες με Σύστημα διαχείρισης λιμένων – το επόμενο στάδιο της εξέλιξης του ψηφιακού οικοσυστήματος – είναι ακόμη μικρότερο. Το PMS επιτρέπει στη λιμενική αρχή να ελέγχει όλη την κυκλοφορία των λιμένων μέσω μιας ενιαίας ψηφιακής διεπαφής και να διαχειρίζεται λιμενικές υποδομές, όπως αφίξεις σε λιμένες, τέλη, ημερολόγιο, συμβάντα, απόβλητα, επικίνδυνα εμπορεύματα, προγραμματισμός, φορτίο, επιθεωρήσεις, άδειες, υπηρεσίες, ασφάλεια και περιουσιακά στοιχεία.

Το PMS ανοίγει το δρόμο προς έναν πραγματικά αυτοματοποιημένο «έξυπνο λιμένα». Δηλαδή, έναν λιμένα που χρησιμοποιεί αναδυόμενες και διασπαστικές τεχνολογίες όπως η τεχνητή νοημοσύνη, προηγμένα analytics, διαδίκτυο των πραγμάτων, επικοινωνίες 5G, τηλεχειριστήριο και αυτόνομα συστήματα, ψηφιακά δίδυμα, και κατανεμημένες λύσεις, καθώς και άλλες έξυπνες τεχνολογίες που βασίζονται σε μεθόδους για τη βελτίωση των επιδόσεων, την οικονομική ανταγωνιστικότητα, και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα.

Δεν θα υιοθετήσει αυτή τη στρατηγική, προειδοποιεί, και οι χώρες θα μπορούσαν να μείνουν πίσω από την άποψη της ανθεκτικότητας και της ανταγωνιστικότητας και να αντιμετωπίσουν μεγαλύτερες ανεπάρκειες, υψηλότερο κόστος συναλλαγών, υψηλότερο εμπορικό κόστος, χαμηλότερη ανταγωνιστικότητα, χαμηλότερη οικονομική ανάπτυξη και χαμηλότερη απασχόληση.

Αυτό θα αύξανε την οικονομική απόσταση μεταξύ του ανεπτυγμένου και του αναπτυσσόμενου κόσμου και θα μπορούσε επίσης να επιδεινώσει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν ήδη πολλές χώρες χαμηλού εισοδήματος ή μικρά νησιωτικά κράτη.

Θα μπορούσε επίσης να χρησιμεύσει ως μια έγκαιρη υπενθύμιση προς τις κυβερνήσεις, τις γραφειοκρατίες, τις ΔΚΟ, τις ΜΚΟ κ.λπ., ότι ενώ μπορεί να φαίνεται ισχυρή και υγιής από απόσταση, από κοντά, υπάρχουν πολλά κινούμενα μέρη για τη διατήρηση της κίνησης του εμπορίου. Αυτό θα ισχύει ακόμη περισσότερο στο μέλλον από ό,τι στο παρελθόν.